Dudakta tükürük bezi kisti, mukosel olarak adlandırılan tükürük bezi kistlerinin dudakta oluşan türüdür. Mukosel kistler, tükürük bezlerinden kaynaklanır ve oral mukozada en sık görülen yumuşak doku kistleridir. Bu kistlere en sık alt dudakta rastlanır ve nadiren üst dudakta görülür. Tükürük bezlerinin bulunduğu her yerde muköz kistler görülebilir. Muköz kistler, ekstravazasyon ve retansiyon kistleri olarak iki ana grupta incelenir. Ekstravazasyon kistleri, diş taşı, enfeksiyon ve tükürük bezi iltihabı gibi nedenlerle oluşur ve daha yaygındır. Retansiyon kistleri ise tükürük bezi kanallarının tıkanması sonucu oluşur ve daha az görülür.

Muköz kistler, dudaklar ve ağız içerisinde sıkça görülen, değişik çap ve boyutlarda olabilen, genellikle 1 cm'yi aşmayan küçük keseciklerdir. Ekstravazasyon mukoselleri, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde hızlı yemek yeme, heyecanlı konuşma veya diş protezlerinin düzgün kullanılmaması sonucu tükürük bezinin travmaya uğraması nedeniyle oluşur. Dudakta tükürük bezi kisti, küçük tükürük bezleri kisti ile ilgilidir ve tükürük bezi boşaltım kanalındaki akımın herhangi bir sebeple engellenmesi sonucu ortaya çıkar. Retansiyon kistleri ise iltihap, mukus tıkacı veya taş gibi nedenlerle boşaltım kanalının tıkanması sonucu oluşur.

Ekstravazasyon mukoselleri, tükürük bezlerinin bulunduğu her yerde, özellikle alt dudakta, yanak, damak, ağız tabanı, dil ve retromolar bölgelerde rastlanır.

Muköz tükürük bezlerinin üst dudakta da bulunduğu bilinir, ancak üst dudakta bu duruma pek sık rastlanmaz. Dudakta tükürük bezi kisti, travmanın gelişebilmesi için en uygun yer olan kanin mukozası nedeniyle en fazla alt dudaklarda ve bu bölgenin mukozasında görülür.

Dudakta tükürük bezi kisti oluşum süresi, 3 hafta ile 3 ay arasındadır. Dudakta tükürük bezi kisti olgularında doktora başvuru, genellikle ağrısız bir şişlik nedeniyle gerçekleşir. Kist, saydam renkli olup yüzeyi mavi veya mor renktedir. Yüzey kısmı yumuşak kıvamdadır. Dudakta tükürük bezi kisti, lastik kıvamında, nodüler ve fikse olmayan oluşumlardır. Ekstravazasyon tipinde, bağ dokusu içinde sınırlandırılmış musin gölcüğü izlenir.

Dudakta tükürük bezi kisti tanısı, genellikle klinik muayene ve histopatolojik inceleme ile konur. Kistin boyutları, rengi ve kıvamı tanıda önemlidir. Tedavi, kistin boyutuna ve hastanın semptomlarına bağlı olarak değişir. Küçük ve asemptomatik kistler genellikle tedavi gerektirmez ve kendiliğinden iyileşebilir. Ancak, büyük ve semptomatik kistler cerrahi olarak çıkarılmalıdır.

Tedavi seçenekleri arasında:

Bu yöntemler, kistin tamamen çıkarılmasını ve tekrarlama riskinin azaltılmasını amaçlar. Cerrahi müdahale sonrasında, hastaların ağız hijyenine dikkat etmeleri ve düzenli kontrollerine gitmeleri önerilir.

Dudakta tükürük bezi kisti oluşumunu önlemek için bazı önlemler alınabilir. Bunlar arasında:

Bu önlemler, tükürük bezlerinin sağlıklı kalmasını ve kist oluşumunu engellemeyi amaçlar. Ağız içinde herhangi bir anormallik fark edildiğinde, bir diş hekimine veya ağız cerrahına başvurulması önemlidir.