Tükürük, su bazlı özelliği ile pH değeri 6.5 olan ve normal sudan daha az asidik içeriğe sahip bir sıvıdır. Tükürüğün içinde birçok çözünmüş bileşen bulunur. Bu bileşenler arasında kalsiyum, potasyum, ürik asit, üre, proteinler, bikarbonatlar, lizozimler, immünglobulin ve çeşitli enzimler yer alır. Tükürük, içerdiği antikorlar sayesinde ağız içi yüzeyini kaplayarak zararlı asitlerin, aşırı sıcak ve soğuk besinlerin ağız yapısına zarar vermesini önler.

Tükürüğün salgılanması ile ağız içinde sindirim başlatılır, üst solunum yolu ve gırtlağın kaygan ve nemli bir yapıya kavuşması sağlanır. Gün içinde minor ve major olarak adlandırılan küçük ve büyük tükürük bezlerinden normal şartlarda yaklaşık bir buçuk litre tükürük salgılanır.

Tükürük salgısını kontrol eden sinirler bulunur. Bu sinirler, ihtiyaç durumunda major bezlerde biriken sıvıyı ağız içine gönderir. Tükürük ihtiyacı, ağız içinde bazı besinlerin tetiklemesi ile ortaya çıkabileceği gibi, istenirse ihtiyaç kadar ağızda hiçbir besin olmadan da salgılanabilir. Vücudun sağlık durumu ve çeşitli diğer etkenler, tükürüğün kalitesini, pH dengesini ve temizliğini etkileyebilir.

Ağız içindeki uyarıcılar, koku ve görsel uyarıcılar ile beyin tükürük salgı merkezine ileti gönderir. Tükürük ihtiyacı burada belirlenir. Ağız içi tükürük bezlerinden hepsi aynı oranda tükürük salgılamaz; ağızda bulunan besinin özelliğine göre farklı bölgelerden, farklı miktarlarda tükürük salgılanır. Bununla birlikte, farklı bölgelerden salgılanan tükürük, bazıları sıvı, bazıları koyu olabilir.

Tükürük salgısının normal şekilde devam etmesi, yutkunma ve konuşmayı kolaylaştırır, içerdiği fosfatlar sayesinde dişlerin temiz ve kaygan bir hale gelmesini sağlar. Ancak aşırı tükürük salgılanmasına yol açacak şekilde sakız çiğnemek, ağız iç yüzeyi ve dişlere temas eden tükürük oranını artırarak, tükürüğün asidik etkisi sonucu diş ve ağız içine zarar verebilir. Bu durumda ağız içi yaraları ve dişlerde erken çürüme görülebilir.

İmmünglobulin A ile bağışıklık sistemi güçlenir; tükürük azlığından dolayı bağışıklık zarar görebilir. Bu durumda tükürük bezlerinde hassasiyet değişiklikleri olabilir. Örneğin, tükürük bezi taşları bazen bir tarafta daha fazla görülebilir. Tükürük kanallarının yere paralel olması, tükürüğün ağır hareket etmesi ve kullanımdan sonra kanallar içinde kalması, tükürük kanalı taşı oluşturarak kanalların tıkanmasına neden olabilir. Bununla birlikte, tükürük azaldığında ortaya çıkan hastalıkların başında Sjögren hastalığı, baş ve boyun tümörleri, yutkunurken tıkanma hissi gibi sorunlar görülebilir.

Ağız kuruluğu, yutkunma zorluğu, yemek yerken kulak önünde ve arkasında şişlik olup olmadığı gibi durumlar varsa tükürük azlığından şikâyet edilebilir. Bu durumda KBB hekimine başvurulmalıdır. Hekim tarafından yapılacak görsel muayene tedavinin ilk aşamasıdır. Muayene sırasında kitle oluşumuna rastlanması, kitlenin sertliği, kanalların tıkalı olup olmadığı kontrol edilir.

Daha sonra ultrason görüntülemesi yapılarak tükürük bezlerinin durumu gözlemlenir. Son yıllarda gelişen teknoloji ile kanalların tıkalı olup olmadığı net bir şekilde görülebilmektedir. Tıkalı olan kanallar için hekim tarafından önerilecek ilaç kullanılmalı, geçmeyen durumlarda cerrahi müdahaleye başvurulmalıdır.